Juan Jose DALTON / Çeviren: Erdal Eren
Eski
gerilla komutanı Roberto Canas, Kolombiya hükümeti ile FARC arasındaki
müzakereleri değerlendirdi: “Anlar farklı, tarihsel deneyimler özgündür
ve tekrarlanamaz. Her ülke ve her silahlı çatışmanın kendine has
özellikleri ve hikayesi vardır. Bu sorun sadece FARC ile müzakere
etmekle çözülmeyecektir.”
Farklı gelillalarla farklı zamanlardayız
Eski gerilla komutanı Roberto Canas, El Salvador sürecinde, müzakerecilerden ve barış imzacılarından biriydi. Onun gibi çok azları müzakere sürecinin başlangıcından sonuna kadarki saklı tarafları biliyor. Onun yetkin sesi, Kolombiya’da daha önce başarısız olan müzakere süreçlerinden daha güçlü gibi gözüken son süreç hakkındaki düşüncelerini sunmamıza olanak sağlıyor.
El Salvador’da ihtilaflı, tartışmalı ve hâlâ tamamlanmamış olan barış, Latin Amerika’nın en uzun çatışmalı süreci olan FARC (Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri) ve hükümet arasındaki silahlı çatışma sürecinin yaşandığı Kolombiya’da bugün gelişen süreçten çok daha farklı koşulların meyvesiydi.
Salvador barışındaki süreçlerle şu anda Kolombiya’da geliştirilmek istenen sürecin farklılıkları nelerdir?
- Anlar farklı ve tarihsel deneyimler özgündür ve tekrarlanamaz. Her ülke ve her silahlı çatışmanın kendine has özellikleri ve hikayesi vardır. El Salvador’daki müzakere askeri bir başabaş/pat olma sürecinin sonucuydu. Ne ordu gerillayı yenebildi ne de gerilla ABD tarafından desteklenen orduyu. Bu durumdan önce yanlış fikirler vardı: Berlin Duvarı’nın yıkılışı ile birlikte, Farabunda Marti Ulusal Özgürlük Cephesi’nin (FMLN) silahları bırakacağına ve bir karşılık ve değişim beklemeden demokratik sürece gireceğine inanılıyordu.
Kolombiya’da neler oluyor?
- Orada Latin Amerika’nın en eski gerillasına sahibiz; çok büyük bir ülke ve sadece Cagu·n (FARC’ın hakimiyetinde) bile El Salvador’un iki katı büyüklükte. Ancak, farklı gelillalarla farklı zamanlardayız.
FMLN’nin barış müzakereleri ile FARC’ın şu andaki barış müzakeresi arasında ne fark var?
- Kolombiya’da müzakereler için onaylanan gündemi incelediğiniz zaman, El Salvador’un müzakerelerde önüne koyduğu taslaktan daha az derin olan bir taslağın olduğunu görüyorsunuz. Örneğin, bizler silahlı güçler, seçim, yargı, ekonomik, sosyal ve insan hakları konularını müzakere ettik. Fakat, Kolombiya’daki örnekte, gündem çok kısa, tarım meselesi odaklı. Kapsamlı bir tarımsal kalkınma politikası ilk noktayı oluşturuyor. Diğer nokta savaş sonrasında hareketlerin siyasi katılımının nasıl olacağı; çatışmanın sonlandırılması, yani silahlı güçlerin ayrılması ve FARC’ın çatışma sonrasında siyasi hayata nasıl katılacağı konusu.
Uyuşturucu ticareti dahil mi?
- Evet, bu merkezi bir farklılık, çünkü Kolombiya müzakeresinin dördüncü başlığı yasadışı uyuşturuculardan bahsediyor. Sadece FARC ile müzakere ederek uyuşturucu ticareti meselesi çözülebilir mi? Mesele tabii ki çok daha karmaşıktır. İnanıyorum ki uyuşturucu ticareti meselesinin azaltılmasına katkıda bulunacak şeyler vardır, tarımda alternatif ürün programları, toplulukların, cemaatlerin kalkınması için kalkınma planları, tüketimin engellenmesine yönelik programlar vb... Fakat bu sorun sadece FARC ile müzakere etmekle çözülmeyecektir.
Peki insan hakları?
- Mağdurlar ile ilgili durum ortada. FMLN ile hükümet arasındaki görüşmelerde bu konu çok önemliydi ve Hakikat Komisyonu bu konuyu önerilerinde dile getirdi. Ancak tesadüfen de olsa, af kanununa dayanan cezasızlık hüküm sürdüğü için bu öneri yerine getirilmedi. Mağdurlar konusunda maddi veya manevi anlamda bir iyileştirme yapılmadı. Kolombiya’daki durumda bu özel bir gündem konusudur.
Arabulucular konusunda farklılıklar var mı? El Salvador’da Birleşmiş Milletler arabulucu oldu, Kolombiya’daki müzakereler doğrudan mı yapılacak?
- Kesinlikle bu konuda
bir
farklılık var. Onlar doğrudan müzakereleri sürdürüyorlar, fakat
müzakerlerde ağır topların mevcudiyeti söz konusu, önceki süreçlerin
işlemesi için sessiz diplomasiyi yapan Norveç gibi. Sürece dahil olan
ülkelerin güzel bürolardan daha fazla rollerinin olduğuna ikna olmuş
durumdayım. El Salvador’da, BM ve dost ülkeler (Meksika, İspanya,
Venezüella ve Kolombiya) süreci kapsamlı bir müzakereye dönüştürdüler.
Sorunun karmaşıklığından dolayı Küba ve Norveç’in temel rol
oynayacağından kuşku duymuyorum, yanı sıra Şili ve Venezüella da
Kolombiya’daki sürece eşlik edecekler ve aktif bir rol üstlenecekler. Bu
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nin dost ülkelerinin El Salvador
müzakerelerindeki durumuna benziyor. Ayrıca biliyorum ki Kolombiya iki
tarafın hakkında uzlaştıkları uzmanlara danışmak istiyor.
Son olarak, El Salvador’daki barış arayışında üç temel noktayı bize söyleyebilir misin?
- El Salvador’da, savaşın devam etmesindense barış arayışının daha iyi olduğuna dair genel bir uzlaşı vardı, ayrıca Kolombiya ile arasındaki büyük fark güvenlik güçlerinin lağvedilmesi (Ulusal Muhafız, Hazine Polisi ve Ulusal polis) gibi dönüşümlerin taslakları var, yani silahlı kuvvet doktrininin değişimi -bugün azaltılmasına rağmen- Kamu güvenliği ve Silahlı Kuvvetler ayrımı gündeme alındı. Bu konulara Kolombiya’da değinilmiyor bile. El Salvador’da, belki de binlerce insanın uğruna yaşamını feda etti ve hayal ettiğimiz gibi olmadı ama müzakerelerin ülkenin değişimi için derin etkileri oldu. Temel şeylerin değiştiği inkar edilemez. El Salvador sürecindeki üçüncü önemli nokta şu ki sivil toplum COPAZ (partiler ve politik-sendika hareketlerinden oluşan ulusal komisyon) gibi komisyonlar aracılığıyla müzakereler öncesinde, sırasında ve sonrasında önerilerini hep sundu ve süreci kontrol etti.
Farklı gelillalarla farklı zamanlardayız
Eski gerilla komutanı Roberto Canas, El Salvador sürecinde, müzakerecilerden ve barış imzacılarından biriydi. Onun gibi çok azları müzakere sürecinin başlangıcından sonuna kadarki saklı tarafları biliyor. Onun yetkin sesi, Kolombiya’da daha önce başarısız olan müzakere süreçlerinden daha güçlü gibi gözüken son süreç hakkındaki düşüncelerini sunmamıza olanak sağlıyor.
El Salvador’da ihtilaflı, tartışmalı ve hâlâ tamamlanmamış olan barış, Latin Amerika’nın en uzun çatışmalı süreci olan FARC (Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri) ve hükümet arasındaki silahlı çatışma sürecinin yaşandığı Kolombiya’da bugün gelişen süreçten çok daha farklı koşulların meyvesiydi.
Salvador barışındaki süreçlerle şu anda Kolombiya’da geliştirilmek istenen sürecin farklılıkları nelerdir?
- Anlar farklı ve tarihsel deneyimler özgündür ve tekrarlanamaz. Her ülke ve her silahlı çatışmanın kendine has özellikleri ve hikayesi vardır. El Salvador’daki müzakere askeri bir başabaş/pat olma sürecinin sonucuydu. Ne ordu gerillayı yenebildi ne de gerilla ABD tarafından desteklenen orduyu. Bu durumdan önce yanlış fikirler vardı: Berlin Duvarı’nın yıkılışı ile birlikte, Farabunda Marti Ulusal Özgürlük Cephesi’nin (FMLN) silahları bırakacağına ve bir karşılık ve değişim beklemeden demokratik sürece gireceğine inanılıyordu.
Kolombiya’da neler oluyor?
- Orada Latin Amerika’nın en eski gerillasına sahibiz; çok büyük bir ülke ve sadece Cagu·n (FARC’ın hakimiyetinde) bile El Salvador’un iki katı büyüklükte. Ancak, farklı gelillalarla farklı zamanlardayız.
FMLN’nin barış müzakereleri ile FARC’ın şu andaki barış müzakeresi arasında ne fark var?
- Kolombiya’da müzakereler için onaylanan gündemi incelediğiniz zaman, El Salvador’un müzakerelerde önüne koyduğu taslaktan daha az derin olan bir taslağın olduğunu görüyorsunuz. Örneğin, bizler silahlı güçler, seçim, yargı, ekonomik, sosyal ve insan hakları konularını müzakere ettik. Fakat, Kolombiya’daki örnekte, gündem çok kısa, tarım meselesi odaklı. Kapsamlı bir tarımsal kalkınma politikası ilk noktayı oluşturuyor. Diğer nokta savaş sonrasında hareketlerin siyasi katılımının nasıl olacağı; çatışmanın sonlandırılması, yani silahlı güçlerin ayrılması ve FARC’ın çatışma sonrasında siyasi hayata nasıl katılacağı konusu.
Uyuşturucu ticareti dahil mi?
- Evet, bu merkezi bir farklılık, çünkü Kolombiya müzakeresinin dördüncü başlığı yasadışı uyuşturuculardan bahsediyor. Sadece FARC ile müzakere ederek uyuşturucu ticareti meselesi çözülebilir mi? Mesele tabii ki çok daha karmaşıktır. İnanıyorum ki uyuşturucu ticareti meselesinin azaltılmasına katkıda bulunacak şeyler vardır, tarımda alternatif ürün programları, toplulukların, cemaatlerin kalkınması için kalkınma planları, tüketimin engellenmesine yönelik programlar vb... Fakat bu sorun sadece FARC ile müzakere etmekle çözülmeyecektir.
Peki insan hakları?
- Mağdurlar ile ilgili durum ortada. FMLN ile hükümet arasındaki görüşmelerde bu konu çok önemliydi ve Hakikat Komisyonu bu konuyu önerilerinde dile getirdi. Ancak tesadüfen de olsa, af kanununa dayanan cezasızlık hüküm sürdüğü için bu öneri yerine getirilmedi. Mağdurlar konusunda maddi veya manevi anlamda bir iyileştirme yapılmadı. Kolombiya’daki durumda bu özel bir gündem konusudur.
Arabulucular konusunda farklılıklar var mı? El Salvador’da Birleşmiş Milletler arabulucu oldu, Kolombiya’daki müzakereler doğrudan mı yapılacak?
- Kesinlikle bu konuda
bir
farklılık var. Onlar doğrudan müzakereleri sürdürüyorlar, fakat
müzakerlerde ağır topların mevcudiyeti söz konusu, önceki süreçlerin
işlemesi için sessiz diplomasiyi yapan Norveç gibi. Sürece dahil olan
ülkelerin güzel bürolardan daha fazla rollerinin olduğuna ikna olmuş
durumdayım. El Salvador’da, BM ve dost ülkeler (Meksika, İspanya,
Venezüella ve Kolombiya) süreci kapsamlı bir müzakereye dönüştürdüler.
Sorunun karmaşıklığından dolayı Küba ve Norveç’in temel rol
oynayacağından kuşku duymuyorum, yanı sıra Şili ve Venezüella da
Kolombiya’daki sürece eşlik edecekler ve aktif bir rol üstlenecekler. Bu
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nin dost ülkelerinin El Salvador
müzakerelerindeki durumuna benziyor. Ayrıca biliyorum ki Kolombiya iki
tarafın hakkında uzlaştıkları uzmanlara danışmak istiyor.Son olarak, El Salvador’daki barış arayışında üç temel noktayı bize söyleyebilir misin?
- El Salvador’da, savaşın devam etmesindense barış arayışının daha iyi olduğuna dair genel bir uzlaşı vardı, ayrıca Kolombiya ile arasındaki büyük fark güvenlik güçlerinin lağvedilmesi (Ulusal Muhafız, Hazine Polisi ve Ulusal polis) gibi dönüşümlerin taslakları var, yani silahlı kuvvet doktrininin değişimi -bugün azaltılmasına rağmen- Kamu güvenliği ve Silahlı Kuvvetler ayrımı gündeme alındı. Bu konulara Kolombiya’da değinilmiyor bile. El Salvador’da, belki de binlerce insanın uğruna yaşamını feda etti ve hayal ettiğimiz gibi olmadı ama müzakerelerin ülkenin değişimi için derin etkileri oldu. Temel şeylerin değiştiği inkar edilemez. El Salvador sürecindeki üçüncü önemli nokta şu ki sivil toplum COPAZ (partiler ve politik-sendika hareketlerinden oluşan ulusal komisyon) gibi komisyonlar aracılığıyla müzakereler öncesinde, sırasında ve sonrasında önerilerini hep sundu ve süreci kontrol etti.
