Gerek Kürdistan’daki çatışmalı süreçler, gerekse de ekonomik sebeplerden dolayı Kürtlerin önemli bir kesimi ülkelerinden kopup dünyanın dört bir yanına savruldu. Diaspora Kürtleri dendiğinde genelde Avrupa’da yaşayan Kürtler akla gelse de, günümüzde Japonya’dan Kanada’ya, Amerika’dan Yeni Zelanda’ya kadar dünyanın her tarafından Kürtlere ve Kürt kurumlarına rastlamak mümkün. Biz, bu söyleşiyle Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşayan Kürtleri tanıtalım istedik. Kürdistan’ın neresinden, niye gelmişler? ABD’de nasıl yaşıyorlar, neyle uğraşıyorlar? Örgütlülükleri ne düzeyde, ülkede yaşananlara ilgileri nasıl?
Bu ve benzeri sorularımızı, New York’taki Kürt derneği Kurdish American Society Başkanı Yüksel Serindağ yanıtladı. Kürtler, Amerika Birleşik Devletleri’ne hangi yıllardan itibaren ve ne sebeplerle göç etmeye başlamışlar? Kürtlerin ABD’ye göçü yüz yılı aşar. İlk göç tarihini kesin bilmemekteyim, ama 1910’lu yıllara kadar gider. İlk Kürt göçmenler Harput (Elazığ), Palu (Elazığ’ın ilçesi) ve Kiğı (Bingöl’ün ilçesi) bölgesinden idiler. Sayıları binleri aşan bu insanlar içinde annemin babası ve amcası varmış. Bunlar çok genç yaşlarında geliyorlar. Annemin babası geri dönüyor fakat amcası geri dönmüyor. Ondan bir daha herhangi bir haber alınamamış. Benim yetiştiğim dönemlerde hala yaşayan ilk göçmenler vardı ve bunlara ‘Amerikancı’ denilirdi. Bunların bir kısmı geri döndü ve bir kısmı da Amerika’da kaldı. Ne yazık ki o zaman kimse onların Amerika’daki yaşantılarıyla ilgili herhangi bir bilgi kaydetmedi. Bu ilk Kürt göçü büyük bir ihtimalle ekonomik sebeblere dayalı. Amerika hakkındaki bilgileri ise, sanırım o dönemde Harput’ta var olan Amerikan Ermeni Koleji aracılığı ile olmalı. Bununla birlikte bu çerçevede orada var olan misyonerleri de eklemek lazım. O bölgenin en büyük ekonomik ve idari kenti Harput’tu ve o bölgemizdeki insanlar kendi ekonomik ihtiyaçlarını karşılalamak için Harput’a giderlerdi. Tabii büyük bir ihtimalle bu iki kurum Kürtlerin ilk göçüne sebeb olmuştur. Öyle sanıyorum ki Amerika’nin ‘sınırsız olanaklar ülkesi’ olduğu düşüncesinden bizim insanımız da nasibini alıp o zaman buralara kadar gelmiştir. İkinci yoğun Kürt göçü sanırım, efsanevi Kürt lideri Mele Mistafa Barzanî ile 1974’lü yıllarda başlıyor. Irak’taki Kürt trajedisinden sonra, Barzanî ve bir kısım Kürt Amerika’nın başkenti Washington’a yakın Virginia eyaletinde bir süre yaşıyor. Bununla birlikte Iraklı Kürtlerin Amerika’ya yine kitlesel bir göçü başlıyor. Şu an Virginia’da çok sayıda Iraklı Kürt var. Ama en büyük Kürt nüfus Amerika’nın Tennesse eyaletinde yaşıyor. Oradaki Kürtlerin sayısı binleri bulmakta ve çoğunlukla Iraklı Kürtler. Üçüncü kitlesel Kürt göç ise, 1990’lı yıllardaki Güney’deki çatışmalı süreç ardından çok sayıda Kürt’ün Amerika’ya getirilmesi ile oldu. Yukarıda belirttiğim kitlesel göçün dışında Kürtler buraya öğrenci veya göçmen olarak geliyorlar. Günümüzde ABD’de yaklaşık ne kadar Kürt yaşıyor. Yoğunlukta hangi eyalet veya kentlerde yaşıyorlar? Buradaki Kürtlerin sayısı hakkında kesin bir bilgi yok. Kürtler buraya Türk, İran, Irak ve Suriye pasaportları ile gelmektedirler. Yukarıda değindiğim gibi, Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı yerler Tennesse eyaletinin Nashville kenti, Virginia eyaletinin Arlington ve çevresi, New York, New Jersey eyaleti, Boston ve California eyaletinin Santa Barbara kenti. ABD’de yaşayan Kürtler, Kürdistan’ın hangi parçası ve hangi yöresinden? Buradaki Kürtler daha çok Güney Kürdistan’dan. Kuzeyli Kürtler ise, daha çok New Jersey’de yaşayan Koçgirili Alevi Kürtlerdir. Bunların dışında Kuzeyli Kürtler arasında her bölgeden insanları bulabilirsiniz.
ABD’deki Kürtler genelde hangi iş sektörlerinde yoğun olarak çalışıyor?
Kürtler değişik iş sektörlerinde çalışıyor. Kürtlerin çalıştıkları iş sektörlerinin başında servis endüstrisi (restorant, hizmet sektörü), taksicilik, benzin istasyonları, büyük galerilerde hediyelik eşya satan iş yerleri gelmektedir. Bunların dışında, iş sahibi, doktor, akademisyen vs. çok sayıda Kürt var. ABD’de Kürtlerin sosyal, kültürel veya diplomatik kurumlaşması var mı (hangi parçadan veya hangi siyasi organizasyona yakın olduğu önemli değil), ne tür etkinlikler yapılıyor? Önemli bir soru. ABD’de, Iraklı Kürtlerin diplomatik kurumlaşması var. Kubad Talabanî, Kürdistan Bölge Yönetimi’nin Washington’daki temsilcisidir. Tabii Güneyli Kürtler durum itibariyle daha rahat bir şekilde lobi çalışmalarını yapabiliyorlar. Bunun dışında ne yazık ki diğer parçalardan gelen Kürtler kültürel, sosyal veya diplomatik alanlarda istenilen düzeyde kurumlaşmaya gidemediler. Çoğunlukla bugüne dek siyasi temsilcilik ya da siyasi örgütlenmeler şeklinde örgütlenmeler kuruldu ve bu alanlarda çalışmalar yapıldı. Yapılan diplomatik ve diğer çalışmalar istenilen düzeye ulaşamadı. Biz bir grup arkadaş, 2009 yılında tamamen kültürel amaçlı Kurdish American Society (KAS) (www.usakurds.org) ismi ile dernek kurduk. Derneğimizin düzenlediği son etkinlik, “Alevilik: kültür, kimlik ve gelecek” konulu bir paneldi. Konuşmacı olarak araştırmacı-yazar Mehmet Bayrak’ı davet ettik. Bu etkinlik oldukça başarılı geçti. Çünkü Alevilik konusu Kürtleri ilgilendiren ve sürekli gündemde olan bir konu. Özellikle New York ve çevresinde yaşayan Kürtlerin büyük bir kısmı Alevi inancına sahip insanlarımız. Tabii çalışmalarımız hala eksik, ama önemli günlerimizi kutluyor ve kültürel anlamda etkinlikler yapıyoruz. Kültürel çalışmalarımızla ilgili birçok projemiz var. Bu projeleri hayata geçirmek için gerek maddi gerekse manevi olarak henüz yeterli desteği alamıyoruz. Ayrıca burada Kürtlerin sayısı oldukça az. Bunun yanı sıra kendi kimliklerinden uzaklaşmış ya da kendini Kürt olarak tanıtmakta son derece ürken ve kaçan Kürtlerin sayısı da az değil. Anlayacağınız her yerde olduğu gibi burada da böylesi sorunlarımız var. Ama her şeye rağmen yılmadan, usanmadan ve inançla çalışmalarımızı sürdürüyoruz. ABD’de Kürtler, özgün bir topluluk olarak özgün haklardan faydalanabiliyor mu? Örneğin Kürt çocukları ABD’de anadillerinde ders veya eğitim alabiliyor mu? Ya da bu yönlü girişimler olmuş mu, var mı? Ayrıca bir topluluk statüleri var mı? Bu durum Avrupa’da olduğu gibi değil. Avrupa ülkelerinde devlet olanak sağlıyor. Ama ABD’de tam tersi. Anadilinde eğitim yapabilmen için tüm olanakları kendin sağlamalısın. Kürtlerin durumuna baktığımızda, böyle bir şey mümkün mü? Kürtler burada büyük bir kitle değil ve öyle bir talepte bulunamazlar. Çünkü bu ülkede binlerce etnik grup var. Devlet her etnik gruba bunu sağlamaz. Ama Kürtler eğer maddi imkanlarını kullanıp kendi çocuklarına anadillerinde eğitim yaptırmak isterlerse, yasal olarak bunu yapabilirler. Bu konuda herhangi bir engel yok. Örneğin, burada Fethullah Gülen’e bağlı okullar var ve bu okullarda İngilizce ve Türkçe eğitim veriliyor. Bunlar sanırım özel okullar kategorisine giriyor. Kürtlerin ne böyle bir kitlesi ne de imkanları var. Tennesse eyaleti dışındaki Kürtler dağınık yaşamaktalar. Bu yüzden böyle bir şeyin gerçekleşmesi biraz zor. Ancak şunu yapabiliriz. İleride yaşadığımız bölgelerde Kürtçe kurslar başlatabiliriz. ABD’de yaşayan Kürtler ne tür sosyal, kültürel ve diplomatik etkinliklerde buluşuyor? Maalesef kurumlar arasında bir işbirliği ve güç birliği yok. Zira çok sayıda Kürt kurumu da yok. Bulunduğumuz bölgede bizim dışımızda bir dernek daha var, aynı eyalette değiliz ama çok yakınız. Bizim çalışmalarımız daha çok kültür bazda. Kürdistan’ın diğer parçalarından insanlarımızın bir araya geldiği oluyor, ancak sıkca bir araya geldiğini söyleyemem. Geçen yıl düzenlediğimiz Newroz kutlamasında Kürdistan’ın dört parçasından insanları bir araya getirdik ve her parça adına bir kişi konuşma yaptı. İyi bir atmosfer yaratıldı ve bu durumdan herkes hoşnut kaldı. Bu yıl da aynı şeyi yapmaya çalışacağız. Kürtlerin sosyal, kültürel ve diplomatik etkinliklerine yerel devlet kurumlarının ve sivil toplum örgütlerinin ilgi ve tepkisi nasıl oluyor? Güneyli Kürtlerin etkinliklerine devlet kurumlarının ilgisi var. Diğer bölgeler için bir şey söyleyemem. Ama bizim (KAS) ilişkilerimiz bu düzeyde değil. Fakat bireyler düzeyinde etkinliklerimize katılan Amerikalı Kürt dostlarımız var. Amerikalılar Kürtleri yeterince tanıyor mu? Amerikalılar geniş bir yalpaze. Dünyanın her yerinden gelen göçmenlerden oluşan bir toplum. Yahudisi kendi sorunuyla, Müslümanı Ortadoğu’daki Arap sorunuyla, Afrikalısı kendi sorunuyla ilgileniyor. Düşünün, Amerikan Başkanı’nın kim olduğunu bilmeyen birçok Amerikalı var. Politika ve özellikle dış politika ile ilgilenen bir toplum Amerikalılar. Durum böyle olunca, Kürt sorunu ile tanışmamaları oldukça normal. Ama Kürtleri tanıyan kesim de var. Amerikan aydın kesimi Kürtleri tanır ve konu hakkında bilgileri var. Kürtleri tanıma daha çok Halepçe katliamından sonra başladı. Arkasından, Güneyli Kürtlerin Körfez Savaşı döneminde Türkiye sınırına yoğun bir şekilde göç etmeleriyle, Kürtlerin tanınması daha da çok arttı. Kürtleri tanıma, bir de sanat alanında başarı gösteren Bahman Ghobadî’nin filmleri ile oldu. Ki, bu çok olumlu bir gelişme idi. ABD’de yaşayan Kürtlerin Kürdistan’daki gelişmelere yönelik ilgileri ne düzeyde? Kendi kimliğine sahip çıkan, ‘ben Kürdüm’ diyen her insan dünyanın neresinde olursa olsun, Kürdistan’ın her saatini yakından izler ve takip eder. Her yerde olduğu gibi düzen yanlısı veya Kemalist Kürtler burada da var ve bizim çalışmalarımıza karşı duruş sergilemektedirler. Felaketlerde ve baskılara karşı ortak aktiviteler yaptığımız oluyor. Örneğin, Van depremi konusunda, Kurdish American Society (KAS) olarak dostlarımıza ve çevremize Kürt kuruluşlarına yardım yapmaları çağrısında bulunduk. HALİL DALKILIÇ |
