Theo Angelopoulos'un "Leyleğin Geciken Adımı", "Ağlayan Çayır", "Ulis'in Bakışı" gibi filmlerine yazdığı müzikler yıllarca gece gündüz İstanbul, Ankara, İzmir'in plakçılarında çalınan, reklam müziklerinde kullanılan Eleni Karaindrou yıllar sonra Türkiye'de ilk konserini Aralık 2006'da vermişti. Yılda en fazla iki konser veren, daha önce İstanbul’daki müzik festivallerinin tekliflerini reddeden müzikçi bu kez sinema çevresinden bir dostunun ricasıyla teklife "evet" demişti. Karaindrou, konserden bir ay önce ön görüşmeler için İstanbul’a geldi. Bu fırsatı değerlendiren Hürriyet ve Sabah’tan birer gazeteci Karaindrou’yla özel röportaj yaptı. Türk hayranının bir internet sözlüğüne yazdığı mesajı öğrendiğinde gözleri dolan, doğa sevgisinden bahsederken “kiraz ağacı olmak isterdim” diyen müzikçiyle yapılan iki söyleşi bir arada...
1972'de, Albaylar Cuntası döneminde Manos Hacıdakis'in yayımladığı "Acımasız 1945 Nisanı" albümü, müzik eleştirmenlerince Yunan müziğinde bir manifesto ve dönüm noktası kabul ediliyor. Hacıdakis, "Geçmişi silelim, Anadolu göçmenlerinin rebetiko'suyla çağdaş Yunan müziğini yeniden yaratalım" dediğinde siz 30 yaşında genç bir piyanisttiniz. Müzik yaklaşımınız nasıldı, zaman içinde nasıl bir dönüşüm geçirdi?- Tercihimi bu tarihten çok önce yapmıştım. Çocukluğumda, köyde babaannemin şarkılarıyla halk müziğini tanıdım. Konservatuvarda bir yandan emprovizasyonlar yapıyor, diğer yandan halk müziğini inceliyordum. Rebetikonun iki önemli ismi Markos Vamvakaris ve şarkıcı Satiria Bellau'yla tanıştım, plaklarını dinledim. Bu birikimle gittiğim Paris'te cazla tanıştım. Dünyadaki etnik müzikleri öğrendim. Müzikal yaklaşımım biçimlendi. Teodorakis ve Hacıdakis yepyeni bir müzik için harekete geçtiğinde, gönülden destekledim. Hacıdakis, Paris'e geldi, bizde kaldı, müzik birikimini benimle paylaştı, şevklendirdi. Atina'ya döndüğümde, beni Radyo 3'e aldı. Hacıdakis'e minnetrarım. Yerel müziği dönüştürme dehasını hep takdir ettim. Ben, klasikten, sözel gelenekten, cazdan ve etnik öğelerden beslenip, hep kendi müziğimi ürettim. Bestelerimde etnik müziği ya da geleneksel yaklaşımla yerel enstrümanları hiç kullanmadım. Sadece yerel renkler kullanırım. Çünkü bu DNA'ma işlenmiş. Sadece bir kez çok yetenekli bir Çingene kavalcı yazdığım ezgiyi seslendirdi. Bunu da parçalayarak kullandım. Orkestra eşliğinde buzuki kullandığımda, yerel temalar değil, benim müziğimdir çalınan. Hayat sürekli değişim içinde. Geleneği, anılarımızı dirilmeye çalışmak sonuçsuz bir çaba. Gençlerin rebetikoyu keşfetmesine, yerel müzikler dinlemesine itirazım yok. Ama geçmişin müziğini bugün yeniden üretmeye çalışmak anlamsız. Bu nedenle World Music akımı bir çıkmaz sokak. Yetmezmiş gibi yerel müziklere, global pazarlama için üniforma giydiriliyor.
Enstrüman seçimi, orkestrasyon yaklaşımınızda ne gibi değişim oldu?- Tercihlerimde büyük değişiklik yok. Üslup, form ve enstrümanları hep duygularımla seçtim. Plan yapmadım. 1979'da diasporadaki Yunanları anlatan Wandering'e yazdığım ilk film müziğimde bugünkü gibi, klarnet, trompet, klavsen hatta santur var. 9/8'lik Zeybek ritmi kullandım. Nedeni sözcükle anlatılamaz, bu bir duygu. Jan Garbarek'i ilk dinlediğimde ağlamıştım. Acı çeken ruhu seziyorsunuz. Arıcı filmine müzik yazarken, bir sahnesindeki duyguyla saksofonun örtüşeceğini düşündüm. Angelopulos, caz, hatta deneysel caz çağrışımının filmin ana fikrine çok uzak olduğunu söyleyip, reddetti. "Mastreoni, bir Yunan öğretmeni oynuyorsa neden Garbarek göçmen ruhunun sesi olmasın. Babası Polonya'dan Norveç'e göçmüştü. Damarlarında, köklerinden koparılmış bir göçmenin DNA'sı dolaşıyor, ruhunda bu acı, hüzün var" dedim. Kabul etti. Harold Pinter'ın oyunları için yazdığım müziklerde özel bir atmosfer gerekiyordu. Soğuk, ürkünç. Bunun için synthesizer kullandım. Çello, obua tonlarını, günümüzün dünyasını yansıtacak soğuk, cam kırılmasına benzeyen sesleriyle harmanlamak istiyordum.
Mesajlı müziği sevmem ama müziğim muhaliftir
Hacıdakis'le Radyo 3'te derlediğiniz rebetikolar yayımlandı mı? Enstrüman kullanımı, vokal tekniği açısından sizi şaşırtan özellikler gördünüz mü?
- Biliyor musunuz, Hacıdakis'le beraber Radyo 3'te oluşturduğumuz bu arşivin neredeyse tümü yok oldu. Boş banda ihtiyaç oldukça sildiler. Bazılarını kurtarıp, Paris Ulusal Müzik Arşivi'ne teslim ettim. Rebetiko ruhu belki müziğimdeki soyutlamalara da yansımıştır. Belki diyorum, çünkü beste yaparken herşeyi unutup, iç sesime, sezgilerime kulak veririm.
İsminiz, müziğiniz adeta hüzün evrensel simgesi. "İnsan olmak başlıbaşına bir trajedidir, bunu kabul ettikçe insanlaşırsınız" diyenlerden misiniz, yoksa yoksa herşeye karşın iyimserliğini koruyanlardan mı?- İyimserim, hem de çok. Espri yapmayı, güldürmeyi severim. Felsefi, etik açıdan insanlığın neredeyse tükendiği bir dünyada yaşamak beni mutsuz ediyor. Yine de iyimserliğimi koruyup, insanlara yardım etmenin yollarını arıyorum. Dünyaya sırt çevirip neşeli olmak mümkün değil. Gelişmeleri izleyip köşemde kendimi yiyeceğime tepki veriyorum. Bestelerim yeryüzündeki acılara birer aynadır. Pankartla sokağa çıkamam. "Direniş" pankartı altında sanat yapamam. "Mesaj" veren müziği hiç sevmem. Müziğimle hayata muhalefet ediyorum. Dilerim, dinleyen, etkilenenler kanalıyla sorunların çözümüne küçük de olsa bir katkım oluyordur. Angelopoulos'un filmleri, müziğim bir tür günah çıkarma. Belki bana yaşam gücü veren bu. Belki müzikle kendimi keşfetme çabam, dinleyicilere de yardımcı oluyordur. Çin'den İskoçya'ya, konserde karşılaştığım gençler, müziğinizle hayatımı değiştirdiniz, diyor. Tabii ki abartıyorlar, yine de etkilenmişler. Euripides'in, Troyalı Kadınlar'daki bir dizesinden esinlenip bestelediğim "Köklerinden Kopartılan İçin Ağıt"ı geçen yıl Atina konserinde seslendirdim. Kulise bir doktor hanım geldi "Eleni, konser hayata bakışımı değiştirdi, komşum için de ağlayabileceğimi gördüm" dedi. 3 bin yıl sonra bugün de dünyanın her köşesinde yüzbinlerce kişi topraklarından koparılıyor. Ve bugün kimse komşusu için ağlamıyor.
1982'de yollarınız Angelopoulos'la kesişmese, müzik serüveniniz çok farklı gelişebilir miydi, neydi gelecekle ilgili planlarınız?- Çoğu kez hayatı yönlendiren karşılaşmalardır. Angelopoulos'la karşılaşmam belirleyici rolü oldu. Doğaçlama yapıyor, klasik müzik ve oyun müziği yazıyordum, mutluydum. Film müziği alanında yeniydim, sadece bu alanda kalmayı hiç istemiyordum. Angelopoulos'la tanışmamızı sağlayan ikinci film müziğimdi. İlk filmlerinde hiç özgün müzik kullanmamıştı. Elinde kronometreyle stüdyoda çalışacak bir besteci istemiyordu. Üretim sürecini birlikte yaşayacağım koşullarda çalışmayı teklif etti. Tuhaftı, çünkü film çekilmeden yazıyordum müziği. Öyküyü anlatmasını istiyordum, sesini kaydediyordum. Bazen ses tonu, vurgu, duraklamalar sözcüklerden çok anlam taşır. Bu duygu doğrultusunda bestelerim. Senaryo okuyup, sinematografik beste yapmadım hiç. Görüntülerden esinlendim, özgürce besteledim. Angelopulos bir şair, filozof. Ondan çok etkilendim. Hayatımdaki ikinci belirleyici olay ECM'in kurucusu Manfred Eicher'le tanışmam. Prodüktör değil, fikir alışverişi yaptığım bir dost oldu.
Sevdiğime beste yapar
Güvenirsem konser veririm
Eicher'in keşfettiği Jan Garbarek, John Surman, Eberhard Weber seslerle dev tablolar boyar, bestelerine bu yönde isimler verir. Filmler, oyunlar bir yana, bestelerken görsel imgelerden esinlenir misiniz?- Kesinlikle hayır. Angelopoulos'la tanışmadan önce de, sonra da böyleydi. Radyo 3'teki programlarımda Schubert, Şostakoviç çaldığımda görüntüler hayal ederdim. Beste yapmaya başlayınca görsel imgelerle ilişkim koptu. Esin kaynağım görsellik değil, fikirler, duygular oldu.
Oyun, film, TV için siparişler olmasa bu kadar verimli bir besteci olur muydunuz, gününüz nasıl geçer?- Yaşamak her şeyden önemli. Dostlarım, ailem, oğlum (üniversitede siyaset felsefesi dersleri veriyor) ve iki torunum... Vazgeçemeyeceklerimi şöyle sıralayabilirim: Piyano, çünkü o sesim. Denize yakın olmak, piyanodan görmek isterim. Doğduğum köydeki evimizdeysek, hergün mutlaka eşimle dağda yürüyüşe çıkarız. Telefonu, gereksiz konuşmaları sevmem. Menajerle çalışmam. Konser, beste tekliflerini insani temasların ışığında değerlendiririm. Mesela, Türkiye'den birçok konser teklifi aldım. Reddettim. Bu konseri Vecdi Sayar'ı tanıdığım, sevdiğim, güvendiğim için kabul ettim. Konserlerim az ve öz olmalı. Yılda bir, iki konser veririm. Çoğunlukla orkestrayla çalarım. İlham kaynağım siparişler değil, müzikçiler. Kişiyi, projeyi seversem teklifi kabul eder, müziği kendim için yazarım. Mesela 1988'de Münih'te tanıştığım viyolacı Kim Kashkashian, Puslu Manzaralar'ı dinlemişti, dost olduk. İnsanoğlunun yitirdiği saflığı anlatan Ulis'in Bakışı'nı müziklemem gerekince ilk aklıma gelen ses onun viyolasıydı. 17 dakikalık bestemi yorumladı. Üç yıl sonra konser için bir eser daha yazdım ona.
Angelopoulos'la ilişkinizi karşılıklı bağımlılık ve özgürlük yaşadığınız, sevdiğinin dünyası içinde kaybolan bir aşk öyküsüne benzetiyorsunuz. Aragon ünlü şiirinde "mutlu aşk yoktur" der. Günün birinde tüm aşkları, yani film, oyun, TV gibi programatik müzikleri bir kenara bırakıp, tek başınıza keşif serüvenine çıkma ihtimali var mı?- Müziğime programatik denemez. Özgürlüğümden asla vazgeçmem. Goldoni, Çehov ya da Sheakspeare oyunu için bestemde bile benim iç sesimi duyarsınız. Müzik soyutlamadır. Metni sesle tarif etmem, kontrpuan yaparım.
Türk dinleyicileriniz internette sizin için "Felakette Yunanistan'dan ilk kurtarmamız gereken kişi" yazmış. Uzun yıllar plakçılarda durmaksızın müzikleriniz çaldı. Türk dinleyicilerden ilginç mesajlar alıyor musunuz?- Çok duygulandım. (Susuyor, gözleri yaşarıyor) Teşekkür ederim. Yıllar önce geldiğimde Taksim'den Tünel'e cadde boyunca Arıcı'nın müzikleri çalıyordu. Aradan birkaç yıl geçti, Sonsuzluk ve Bir Gün'ün müziğini seslendiren Camerata'nın üyeleri İstanbul'a konsere geldi. Heyecanla arayıp "Biliyor musun Eleni, burada her yerde müziklerin çalıyor" dediler. Geçen gelişimde eşimle sokaklarda uzun uzun yürüdük. Tanıştığım Türk aydınlardan çok etkilendim. Aramızda ne kadar çok ortak nokta var...
Sahne korkusunu
henüz yenemedi
Birlikte çalışmak istediğiniz Türk yönetmen ya da size ilham veren bir müzikçi, edebiyatçı oldu mu?- Birkaç teklif aldım, yoğunluk nedeniyle gerçekleşemedi. Nazım Hikmet'in şiirlerini seviyorum ve ilham verici buluyorum.
Çok yakındığınız sahne korkusunu yenmenin bir yolunu buldunuz mu?- Tek yardımcım izleyiciyle kurduğum sıcak iletişim. Geçen yıl antik Epidaurus Tiyatrosu'nda 13 bin kişinin önüne çıktığımda, piyanonun başına oturdum, ilk iki notadan sonra izliyecilerden çok güçlü bir "Biz buradayız, seninleyiz" mesajı geldiğini hissettim. Besteci için en heyecan verici an müziğiyle izleyici karşısına çıkmasıdır. Gerçekle yüzleşir. Ayrıca, sahnedeki diğer müzikçilerin katılımıyla özel bir ana dönüşür. Her konser ayrı bir tasarımdır, kesinlikle tekrarlamam. Gittiğim ülkelerin orkestralarıyla provalarda kültürü keşfederim. Müziğimle önce orkestrayı ikna edebilmem gerekir. Başardıysam, sorun yok demektir.
Türkiye'deki konserlerinizin repertuvarı hangi eserlerden oluşacak, solistleri belli mi?- 35 yıldır birlikte çalıştığım, esin kaynağım obuacı Vangelis Christopoulos'la birlikte, kemençeci Socratis Sinopoulos, mandolinci Aristotelis Dimitriadis, genç akordeoncu Konstantinos Raptis ve İstanbul doğumlu piyanist Natalia Michailidou konser için Türkiye'ye gelecek. Türk orkestrası ve şefiyle çalacağım için mutluyum. Sahnede iki piyano olacak. Türkiye'deki ilk konserim olduğu için geçmişten bugüne tüm çalışmalarımdan örnekler sunacağız.
Konserlerin kaydedilmesi düşünülüyor mu?- Her şeyi kaydedip dondurmaya, konserveleştirmeye o kadar alıştık ki hatıralarımız önemini kaybetti. Bu konserler de hatıralarımızda yaşasın.
ANGELOPOULOS'UN FİLMİNDE OYNAYACAK: Babası matematik öğretmeni. Dedesi gibi o da mandolin çalarmış. Kariandrou, 1942'de küçük bir köyde doğdu. 7 yaşında annesi öldü. Babası onu da alıp Atina'ya yerleşti. Karşılarında bir yazlık sinema vardı. Filmler gecede iki kez gösteriliyordu. Yasaklandığı halde, odasının perdesini aralayıp izlemeye başladı küçük kız. "Elektriğin, radyonun bulunmadığı bir köyden gelmiştik. Büyülenmiştim. İlk film Anna Karanina'ydı. Müziğinden çok etkilenmiştim." Evin bodrumunda keşfettiği piyanoyla müziğe başladı, 11 yaşında Atina Konservatuvarı'na girdi. Babası müzisyen olmasını istemiyordu. Bir yandan piyano eğitimi aldı, diğer yandan Atina Üniversitesi'nde arkeoloji ve felsefe okudu. Bestelediği bazı şarkılar popüler oldu. 1967'de Albaylar Cuntası darbe yapınca, oğlunu alıp Paris'e gitti. Sorbonne'da etnomüzikoloji, Scuola Cantorum'da orkestrasyon öğrenimi gördü. Yurduna demokrasi gelince geri döndü, Manos Hacıdakis'in yönettiği Radyo-3'te klasik müzik ve etnik müzik programları hazırlamaya başladı. Rebetiko arşivi oluşturdu. 1982'de ikinci film müziği Rosa ile Selanik Film Festivali'nde ödül aldı. Jüri başkanı Theo Angelopoulos'un teklifiyle bu tarihten sonra tüm filmlerinin müziğini yaptı. Yönetmenin yeni filminde ise kendini oynayacak. Bu arada tiyatro yönetmeni eşinin talebiyle başta Harold Pinter'ınkiler olmak üzere 35 oyun müziği yazdı. 20 civarında filmin müziklerini yaptı. Gerçek uluslararası şöhrete, 1990'da ECM tarafından keşfedilmesiyle kavuştu. Film ve oyun müziklerinden oluşan 6 albüm Amerika'dan Çin'e tüm dünyaya ulaştırdı. Albümleri yüksek satış rakamlarına ulaştı. Bu arada Fellini Ödülü dahil birçok ödül kazandı. 1996'da, İstanbul Film Festivali'nde jüri üyeliği yapmıştı. Geçen yılki Atina konseri "Elegy of the Uprooting" adıyla bu hafta piyasaya çıktı.
(Serhan Yedig / 12 Kasım 2006 / Hürriyet)
ELENI KARAINDROU –2 / Bütün müzisyenler biraz medyumdur
Film biter, salondan çıkarsınız, ama müzikleri ruhunuza, bedeninize, aklınıza sinmiştir. Zaman geçer, belki filmin adını unutursunuz, ama üzerinize sinen müzik sizinledir. Yıllarca sokaklarda kulağınıza çarpar, "Eve gidip şu filmi bir kez daha izleyeyim," yerine "Gidip şu müziği dinleyeyim,'' dersiniz. Ben dedim. Eleni Karaindrou adı karlı bir kış günü, Theo Angelopoulos'un Leyleğin Geciken Adımı filminin çıkışında aklıma yazıldı. Yıllardır albümlerini dinlediğim halde onu hiç görmedim için de gerçek olduğundan şüphe duymaya başlamıştım ki... Ankara ve İstanbul'da vereceği iki konseri anlatmak için İstanbul'a geldiğini duydum. Buluştuk. Baştan söyleyeyim gerçekmiş. Etiyle kanıyla 64 yaşında, cin gibi, esprili, oradan oraya koştururken 20 yaşında gibi enerjik, "Merhaba,'' der demez iki torununun fotoğrafını gösterecek kadar tatlı bir babaanne. Müziğini anlatırken de coşkulu bir maestro. Ayrılırken mutlaka sarılıp fotoğraf çektirmek isteyecek kadar cana yakın... Müziğin sihirli bestecisi, Ege'den Uzakdoğu'ya kadar hayranlarını ağlattığı eserlerini anlattı.
Eleni Karaindrou, sizi görmesem gerçek olduğunuza inanamayacaktım. Yıllardır müziğinizi dinliyoruz, ama gerçek mi hayal mi olduğunuzu düşünmeye başlamıştık. Popüler olmak gibi bir merakınız yok galiba...- Popüler olmayı zaten hiç sevmiyorum. Daha önce Türkiye'de bir konser organizasyonu olmadığı için de gelmem gerekmedi. Dolayısıyla tanışamadık. Bugüne kadar sadece Yunanistan'da değil Almanya, İngiltere, hatta Tayvan'da bile konser verdim. Ama yılda sadece tek konser veriyorum. Çok özel konserler yaptım. Hiç ajansım olmadı. Büyük orkestralar için besteler yaptığım için gittiğim ülkelerin devlet senfoni orkestralarıyla çalıyorum.
Angelopoulos'tan yeni film: Zamanın Tozu
Türkiye'den de çok konser teklif aldığınızı ama kabul etmediğinizi duyuyorduk. Bu kez hayır demediniz. Barış İçin Kuzey-Güney Müzisyenleri projesinin sizin için etkileyiciliği ne oldu?- Bu konsere kadar Türkiye'den çeşitli ajanslardan 10'dan fazla teklif aldım. Acaba hangisi daha iyidir, diye düşünüyordum. İki yıl önce Vecdi Sayar beni aradı. Kendisini 12 yıl önce İstanbul Film Festivali jürisinde tanımıştım. Bu kez konser teklifi ondan gelince ben de kabul ettim. İki
yıldır bu organizasyon için çalışıyorlar. Böyle bir proje için para bulmak kolay değil. Sonuç için umutluyum.
Türkiye'de konser vermenin önemi var mı sizin için?- Bu konserin aslında bütün konserlerden daha önce olması gerekiyordu. Onun için tabii ki benim için önemi büyük. İstanbul Film Festivali'ne katıldığım dönemde Türkleri tanıdım. Boğaz'da davet edildiğim bir evde elit kesimden bazı isimlerle tanışma fırsatım olmuştu. Onları çok sevdim. Sokaklarda albümlerimin çalındığını duymak da beni çok mutlu etmişti. Bütün bu duygularla bir gün mutlaka Türkiye'de konser vereceğimi hissediyordum.
Hiç Türkiye'den film müzikleri teklifi aldınız mı?- Festivalden sonra yönetmen Yeşim Ustaoğlu ile görüşmek için bir kez daha İstanbul'a geldim. Daha sonar Berlin Film Festivalinde ödül alan filminin müziklerini besteleyecektim, ama biraz geç başlayınca birlikte çalışamadık. Çünkü o arada Angelopoulos yeni bir filmin çekimlerine başlamıştı ve bana teklif etti. İki işi birden yapamazdım. Ya Ustaoğlu'nun filmini yapacaktım ya da Angelopoulos'un... Onun bir filmi bana iki yıla mal oluyor. Bu süre içinde başka hiçbir işe kanalize olamıyorum. Çekimler değişik mevsimlerde oluyor, araya yağmur kar giriyor ve uzayabiliyor. Ben de bu süre içinde bunu bırakıp başka bir işe bakayım, diyemiyorum. Böylece tam Ustaoğlu ile yakınlaşma aşamasındaydık ama olmadı. Şimdi de Kanada'dan çok güzel bir senaryo için teklif aldım, Angelopoulos yine yetişti ve bir film için onunla anlaştım.
Angelopoulos ile yeni bir filme mi başladınız? Adı ne? Biraz anlatır mısınız?- Adı Zamanın Tozu. Yine Angelopoulos'un kendi hayatından hareketle çektiği bir film. Onun sekizinci filmi. Filmin kahramanı İtalyan bir yönetmen. Yeni filminin müziklerini besteletecek. Angelopoulos ona, Eleni Karaindrou ile konuş, der. Bunu bu kadar yıl sonra bir onur olarak kabul ettim. Böylece bütün işlerimi bıraktım.
Sizinle yapılan bir söyleşide, Angelopoulos'la aramızda çok özel ve derin bir ilişki var. Onun dünyasına girip kendimi buldum, diyorsunuz. Nasıl bir dünya bu?- Angelopoulos'la işbirliğimle kendi derinliklerime ve kendi özüme ulaştım. Çekimlerde müziği hiç yazmam sadece fikirler vardır. Ulis'in Bakışı'nda
olduğu gibi müziği kaybolmuş bir saflıkla ele aldığım zaman önce kendi derinliklerime ulaşmam gerekiyordu ki sanatımın içinden bu sesleri
çıkarabileyim.
Angelopoulos'la dostluğum anlatılamaz, buna aşk da diyebilirsiniz
Biraz aşk gibi mi bu işbirliği? Eşiniz duymasın ama Angelopoulos'a aşık olduğunuzu düşündünüz mü hiç?- Bir yönetmenle bir müzisyen arasındaki ilişki zaten sihirli bir özellik taşır. Bunu anlatmak kolay değil. Angelopoulos'un benim müziğimde uzun yıllar aradığı bir şeyi keşfettiğine inanıyorum. Kronometre ile stüdyoya giden müzik yapımcılarıyla ilgim yok benim. Onun da böyle bir arayışı vardı ve onu bende buldu. Aramızda ideolojik, estetik ve ruhsal bir ilişki var. Aşk nasıl anlatılamıyorsa müzikle-sinema arasındaki kimya da anlatılamaz. Böyle olunca Angelopoulos ile aramızdaki dostluğa da aşk diyebilirsiniz.Angelopoulos, sizin müziklerinize “işte aradığım bu“ diyor, peki siz film bittiğinde ben çekseydim ancak bu kadar iyi yapabilirdim, diyor musunuz?- Hiçbir zaman. Kendi işimle ilgili düşünmem gereken o kadar çok şey var, böyle bir çabaya girmiyorum. Bir yaratıcıya olan sonsuz saygımdan dolayı ürettiği her şeye saygı duyuyorum. Tarkovski'nin filmleri için de aynı şeyi düşünüyorum.Nasıl bir çalışma sisteminiz var? Senaryoyu Angelopoulos'la birlikte mi okuyorsunuz?- Angelopoulos bana önce yavaş yavaş olayı anlatıyor. İkinci gün birkaç şey aha ilave ediyor. Bu sürede benim içimde de birtakım duygular oluşuyor ve bu anlatım içinden filmin ana konusunu çıkarmaya çalışıyorum. Bütün hikayeyi anlattıktan sonra da çoğunlukla hemen müziğe başlıyorum. Onun senaryoya neleri ekleyeceğine emin olmadan birçok uzun eser yazıyorum. İkimiz de bu müziğin içine nelerin dahil edilip edilmeyeceğini bilmiyoruz. Bütün müzisyenlerin biraz medyum olduğuna inanıyorum. Bu bende de var. Angelopoulos bazen temalarımı hemen anlıyor, hissediyor ve uyguluyor. Bazen de üstünde düşünüyor. Düşüncelerin bende yarattığı duyguları müzikle dışarıya veriyorum. Stüdyoya girip kronometre ile plan yapmıyorum. Bazı temaları dinledikten sonra o tema üzerine de bazı sahneler çekiyor. Arıcı filminde vals sahnesi böyle oluştu. Aramızda karşılıklı bir etkileşim sözkonusu. Bundan yola çıkarsak bir aşk sözkonusu olabilir ama bu sadece işimizle ilgili... İkimiz de işimizi aşkla yapıyoruz. Bu duyguyu başkalarıyla da yaşıyorum.
Kimlerle mesela?
- Kendimden o kadar çok veriyorum ki yaşamla ilgili başka duygular da gelişiyor. Bunlardan biri 20 yıl önce eşimle yaşadığım ilişkiydi, bunun üzerine de evlendik. Ayrıca ECM Plak Şirketi'nin sahibi Maffred Eicher ile de aramızda çok özel bir ilişki var. Benim müziğimi keşfetti ve bütün dünyaya tanıttı, ona borçluyum. Benim için her şeyden en önce ailem gelir. Ondan sonra da Angelopoulos ve Eicher...Eşiniz tiyatro yönetmeni Antonis Antypas'a onun için bir beste yaparken mi aşık oldunuz?- Evet. Eşim bir oyun için beste yapmamı istedi. Bu şekilde yakınlaştık. Şimdi de yine onun için Euripides'in yazdığı Troyalı Kadınlar oyununun müziklerini besteledim. Fantastik bir eser oldu. Eşimle birlikte de 23 oyunda birlikte çalıştık.Antonis Antypas ikinci eşiniz sanırım, 20 yıl önce evlendiğinize göre...- Evet, oğlumun babası olan ilk eşimle 19 yaşında evlendim. Ama şimdiki eşim hepsinden iyi çıktı (Kahkahalar...)
Çıplak ayakla yürüdüm, genç kaldım!
Yaşınızı hiç göstermiyorsunuz. Sizi gören Eleni Karaindrou'nun kızkardeşi zannedebilir. Gençlik sırrınız köy hayatı ve müzik mi?- Sanırım bunun sırrı iyi kalpli olmak ve sevgi... Sevgi, çocuk olarak saf ve bozulmadan kalmanızın en önemli kaynağı. Anne ve babama da borçluyum herhalde. Bir de çocukken doğduğum köy Teichio'da çıplak ayakla dolaşırdım. Çıplak ayakla gezmenin insanın genç kalmasında önemli bir etkisi olduğuna inanıyorum. Şimdi bile evde hiç ayakkabı giymem. Ve hala dağlarda yürüyüşlere çıkıyorum, ama ayakkabıyla... Annem ben yedi yaşında öldü. Babam ona çok aşıktı ve evle birlikte bütün eşyaları satarak Atina'ya taşındık. Ben yıllar sonra o evi ve komşumuzun evini tekrar satın aldım, orada da piyanom var, sık sık gidiyorum. Babamın da 90 yaşına kadar yaşamasını evin bahçesinde çeşitli ağaçlar yetiştirme heyecanıyla sağladım.Bir ağaç olsaydınız, hangi ağaç olurdunuz ?- Kiraz ağacı...Angelopoulos sizin bu hayat hikayenizden etkilenip bir film yapmayı düşünmedi mi hiç?- Hayır, Angelopoulos benim köyümü hiç görmedi, ama filmlerinde konu olan köyler aynı benim köyüme benziyor. Taş evler, orman ve sis var. Müziğinizi birçok kişi gözyaşlarıyla dinliyor. Dinlerken sizi ağlatan eserler var mı?- Yaşanan olaylar beni duygulandırıyor ve onlar için ağlıyorum. Belki de müziğim bu olayların sonucu ortaya çıkıyor. Gençken pek çok eser için çok ağlardım. Özellikle klasik müzik dinlerken. Chopin'in prelüdleri, Çaykovski'nin eserleri, Beethoven'in 7. Senfonisi... Tam tam tammmm... Müzik içimizi temizleme aracıdır. Bir müzik aracılığıyla ağladığımızda özgürlüğe ulaşmak için bir nedenimiz olur ve müzik bizi oraya götürür.
(Figen Yanık / 12 Kasım 2006 / Sabah)
